Het stoken van hout is niet alleen gezellig… wat is de luchtkwaliteit in onze buurt?

Door Anton van der Heijden

Nederland behoort in Europa, als het gaat om de luchtkwaliteit tot de slechts scorende landen. De belangrijkste vervuilende bronnen zijn het verkeer, de zware industrie en de intensieve veehouderij. Binnen de Nederland is de luchtkwaliteit in Noord-Brabant gemiddeld het slechts. De belangrijkste vervuilende bronnen zijn de intensieve veehouderij en het verkeer. De luchtkwaliteit wordt vooral negatief beïnvloed door de uitstoot van fijnstof  en stikstofoxide. Binnen Noord-Brabant is de luchtkwaliteit van de grote steden in Den Bosch en Tilburg het slechtst. Den Bosch heeft te maken met hoge concentraties stikstofoxide, vooral door de hoge verkeersdruk en hoge concentraties fijnstof door verkeer en intensieve veehouderij (bron Europees Milieu Agentschap rapport 8-9-2020 en RIVM rapport 2018).

Stikstofoxide ontstaat bij verbrandingsprocessen en kan schadelijk zijn voor mensen omdat het diep door kan dringen in de longen en bv. astma kan veroorzaken.

Hoe zit het met fijnstof in Noord-Brabant?

Fijnstof komt in hoge concentraties in Noord-Brabant voor. Emitterende bronnen zijn het (diesel)verkeer, de industrie, de energiesector en de huishoudens. Verbrandingsprocessen in deze bronnen hebben grote effecten op de kwaliteit van de lucht op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Een emitterende bron die de laatste jaren steeds meer aandacht krijgt van (gezondheid) wetenschappers is de sterk toegenomen hout stook in houtkachels en open haarden. Bij hout stook komt een cocktail aan schadelijke stoffen vrij. Fijnstof/roet, stikstofdioxide, PAK’S, koolmonoxide, zie https://www.longfonds.nl/

Ultrafijnstof

Op het niveau van woonwijken zijn de openhaard en de houtkachel in het seizoen vaak de belangrijkste bronnen van luchtvervuiling.  De stoffen die vrijkomen zijn bewezen schadelijk tot zeer schadelijk voor de gezondheid van mens en dier. Fijnstof dringt diep de longen binnen en zorgt daar voor ontstekingsreacties met mogelijk COPD tot gevolg. Het ultrafijnstof, de kleinste deeltjes kunnen via de longblaasjes in het bloed komen en hart-en vaatziekten en kanker veroorzaken. Steeds meer nationaal en internationaal onderzoek laat  een mogelijke relatie zien tussen fijnstof en effecten op het ongeboren kind en op de ontwikkeling van de hersenen en de longfunctie van kinderen onder de 8 jaar. (Bronnen onder het RIVM en het Longfonfs).

Effecten voor onze gezondheid

De uitstoot van de verbrandingsrook in de directe omgeving van de bron, wordt door veel mensen als hinderlijk ervaren. Vooral wanneer in een woonwijk frequent hout stook plaatsvindt kan dit uitermate belastend zijn op het woongenot van mensen  Omdat bij hout stook in kachels en haarden ook een deel van de rook in de binnenruimte vrijkomt, zullen  schadelijke stoffen zich ook hier concentreren. Ook hier kunnen gezondheidseffecten optreden. Vrijwel alle stoffen en gassen die vrijkomen hebben een grenswaarde, daarboven kunnen  gezondheids-of milieueffecten ontstaan. 

In 2021 is de advieswaarde door de WHO voor fijnstof bijna gehalveerd, waarbij werd opgemerkt dat men zich t.a.v. fijnstof ernstig zorgen maakte. De temperatuur daalt. Koude lucht is zwaarder waardoor de rooklucht minder snel opstijgt en langer en geconcentreerder in de woonwijken aanwezig blijft.

De kwaliteit van de lucht verslechtert dan snel waardoor ook de overlast evenredig toeneemt. Dit wordt versterkt wanneer er sprake is van mist en/of hoge druk met weinig wind. Uit een toxicologisch onderzoek van de GGD ’s in Noord-Nederland bleek dat het blootstellen van mensen aan houtrook, gedurende enkele uren al leidde tot gezondheidseffecten. M.n. het ultrafijnstof, dat o.a. vrijkomt bij optimale verbranding in houtkachels, heeft een sterk negatief effect op de gezondheid van mens en dier (Bronnen: Longfonds en RIVM).

Vuur in huis is niet alleen gezellig…

Vuur in huis is voor veel mensen sfeer in huis. Dat is te begrijpen, het vuur is de mens al vele tienduizenden jaren een werktuig. Het maakte het voedsel eetbaarder en de vlammen zorgden voor veiligheid. Het vuur zit bij de moderne mens in het fornuis en de veiligheid achter de deur met diverse sloten. Het vuur is van noodzaak luxe geworden. Een luxe, die bij frequent en algemeen gebruik, leidt tot ernstige overlast in de directe- en eigen binnen omgeving. Gezondheidsschade lijkt dan onvermijdelijk. In de Buitenpepers zijn diverse ontwikkelingen in gang gezet die tot doel hebben duurzaamheid te bevorderen. Deze initiatieven zijn ingegeven door een gevoel van noodzakelijkheid. Landelijk wil de overheid steeds strengere eisen en hogere prijzen m.b.t. roken. Dat gebeurt eveneens door een gevoel van noodzakelijkheid. Omdat roken zeer schadelijk is en dat de volgende generaties recht hebben op een rookvrij leven.  Houtrook produceert meer fijnstof dan tabaksrook. Blootstelling aan houtrook wordt door wetenschappers beoordeeld als schadelijker dan blootstelling aan tabaksrook.

Check de luchtkwaliteit in onze buurt

Er is inmiddels voldoende wetenschappelijk aangetoond dat het stoken van hout, naast gezelligheid en warmte, ook veel negatieve effecten heeft. De rook bevat veel schadelijke stoffen en gassen die de gezondheid van mens en dier ernstig bedreigen. Vooral op lokaal niveau is de invloed van de kachel en openhaard op de luchtkwaliteit enorm. Wanneer in wijken dagelijks en langdurig wordt gestookt is gezondheidsschade onvermijdelijk, zowel bij de bron als daarbuiten. Mensen met COPD ervaren dat hun klachten sterk verergeren en zullen daarmee wellicht nog meer beperkt worden in hun functioneren. Wanneer duurzaamheid en goed nabuurschap er toe doen in onze wijk dan zou men het gebruik van de kachel en de openhaard moeten beperken tot speciale gelegenheden. Omdat de langdurende schaduwzijde van de rook, die van het kortstondige genot van het vuur, overstijgt.         

Zie ook longfonds om de luchtkwaliteit in jouw eigen buurt te checken: https://www.longfonds.nl/gezondelucht/check